มูลเหตุของโรค ๘ ประการ
๑. อาหาร
๒. อิริยาบถ
๓. ความร้อนและเย็น
๔. อดนอน อดข้าว อดน้ำ
๕. กลั้นอุจจาระ กลั้นปัสสาวะ
๖. ทำงานเกินกำลัง
๗. ความโศกเศร้าเสียใจ
๑. อาหาร
อาหารเป็นสิ่งสำคัญสำหรับเลี้ยงร่างกาย แต่ถ้าไม่ระวังในการบริโภค
ในการบริโภคมากเกินกว่าปกติ โดยไม่รู้ประมาณในอาหารหรือตนเคยบริโภค
เพียงไร แต่บริโภคน้อยกว่าที่เคย หรืออาหารนั้นเป็นของบูดของเสียและที่ควร
จะทำให้สุกเสียก่อนแต่ไม่ทำให้สุกหรือของที่มีรสแปลกกว่าที่ตนเคยบริโภค
ก็บริโภคจนเหลือเกิน ไม่ใช่ชิมดูแต่พอรู้รส และบริโภคอาหารไม่ตรงกับเวลา
ที่เคย เช่น ตอนเช้าเคยบริโภคอาหารไม่ได้บริโภคปล่อยให้ล่วงเลยไปจนเวลา
๒. อิริยาบถ
มนุษย์ทั้งหลายควรใช้อิริยาบถให้ผลัดเปลี่ยนกันตามปกติ
๔ อย่าง คือ นั่ง นอน ยืน เดิน ถ้าอย่างใดอย่างหนึ่งมากไป
ไม่ให้ร่างกาย เส้นเอ็นได้ผลัดเปลี่ยนไปบ้าง เส้นเอ็นก็จะแปรไปจากเป็นปกติ
ทำให้เกิดโรคได้ทั้งนี้เชื่อว่า โรคเกิดเพราะอิริยาบถ
๓. ความร้อนและเย็น
บุคคลที่เคยอยู่ในที่ร้อน ไปถูกความเย็นมากไปก็ดี
หรือเคยอยู่ในที่เย็นไปถูกความร้อนมากไปก็ดี เช่น เคยอยู่ในร่ม
ต้องออกไปกลางแจ้ง เวลาแดดร้อนจัด ไม่มีอะไรกำบัง
หรือไม่มีพอที่จะกำบังได้ก็ดี เคยอยู่ในที่เปิดเผย
ต้องไปอยู่ในที่อับอบอ้าวร้อนมากไปก็ดี
หรือผู้ที่ต้องไปถูกฝนถูกน้ำค้างและลงไปแช่อยู่ในน้ำนานๆ ก็ดี
เหตุเหล่านี้ย่อมทำให้เกิดโรคได้ จัดได้ชื่อว่าโรคเกิดเพราะความร้อนและเย็น
๔. อดนอน อดข้าว อดน้ำ
เมื่อถึงเวลานอนไม่นอน ต้องทรมานอยู่จนเกินกว่า
เวลาอันสมควรหรือถึงเวลากินข้าวแต่ไม่ได้กินโดยที่มีเหตุจำเป็นต้องอด
อยากกินน้ำไม่ได้กินต้องอดต้องทนไป ย่อมเป็นเหตุทำให้เกิดโรคได้
จัดได้ชื่อว่าโรคเกิดเพราะอดนอน อดข้าว อดน้ำ
๕. กลั้นอุจจาระ ปัสสาวะ
ตามธรรมดา อุจจาระ ปัสสาวะเมื่อถึงคราวจะตกแต่กลั้นไว้ไม่ให้ตก
ปล่อยให้ล่วงเลยเวลาไปมากกว่าสมควร ก็แปรปรวนไปจากความเป็นปกติ
ย่อมทำให้ธาตุในกายแปรปรวนไปด้วย เป็นหนทางทำให้เกิดโรคได้
จัดได้ชื่อว่าโรคเกิดเพราะกลั้นอุจจาระ ปัสสาวะ
๖. ทำการเกินกำลังกาย
คือ ทำการยกแบกหามหิ้วฉุดลากของที่หนัก
เกินกว่ากำลังแรงของตนจะทำได้ก็ดี
หรือวิ่งกะโดดด้วยออกกำลังแรงมากเกินไปก็ดี ย่อมทำให้อวัยวะ
น้อยใหญ่ไหวเคลื่อนผิดปกติ หรือต้องคิดต้องทำงานต่างๆ โดยที่ต้องเหน็ด
เหนื่อยเพราะต้องใช้ความคิดและกำลังกายมากเกินกว่าปกติก็ดี เหล่านี้ชื่อว่า
ทำการเกินกำลังกาย ย่อมทำให้เกิดโรคได้ จัดได้ชื่อว่า
โรคเกิดเพราะทำการเกินกำลัง
๗. ความเศร้าโศกเสียใจ
บุคคลที่มีความทุกข์ร้อนมาถึงตัวก็เศร้าโศกเสียใจ
จนถึงแก่ลืมความสุขสำราญที่เคยมีเคยเป็นมาแต่ก่อนเสีย
ที่สุดอาหารที่บริโภคเคยมีรส ก็เสื่อมถอยหรือละเลยเสียก็มี
เมื่อเป็นเช่นนี้น้ำเลี้ยงร่างกายที่ผ่องใสก็ขุ่นมัวเหือดแห้งไป
ก็ย่อมจะให้เกิดมีโรคขึ้นในกายได้ ชื่อว่าโรคเกิด เพราะความเศร้าโศกเสียใจ
๘. โทสะ
บุคคลที่มีโทสะอยู่เสมอ ไม่มีสติที่จะยึดหน่วงไว้ได้ย่อมทำกิริยา
ฝ่าฝืนร่างกายละทิ้งความบริหารร่างกายของตนเสียจนถึงทอดทิ้งร่างกาย
หรือทุบตีตัวเอง เช่นนี้ก็ทำให้เกิดโรคได้นี้ชื่อว่าโรคเกิดเพราะโทสะ