มูลเหตุของโรค ๘ ประการ

มูลเหตุของโรค ๘ ประการ
๑. อาหาร
๒. อิริยาบถ
๓. ความร้อนและเย็น
๔. อดนอน อดข้าว อดน้ำ
๕. กลั้นอุจจาระ กลั้นปัสสาวะ
๖. ทำงานเกินกำลัง
๗. ความโศกเศร้าเสียใจ
๘. โทสะมาก
คำอธิบาย
๑. อาหาร
                อาหารเป็นสิ่งสำคัญสำหรับเลี้ยงร่างกาย แต่ถ้าไม่ระวังในการบริโภค
ในการบริโภคมากเกินกว่าปกติ โดยไม่รู้ประมาณในอาหารหรือตนเคยบริโภค
เพียงไร แต่บริโภคน้อยกว่าที่เคย หรืออาหารนั้นเป็นของบูดของเสียและที่ควร
จะทำให้สุกเสียก่อนแต่ไม่ทำให้สุกหรือของที่มีรสแปลกกว่าที่ตนเคยบริโภค
ก็บริโภคจนเหลือเกิน ไม่ใช่ชิมดูแต่พอรู้รส และบริโภคอาหารไม่ตรงกับเวลา
ที่เคย เช่น ตอนเช้าเคยบริโภคอาหารไม่ได้บริโภคปล่อยให้ล่วงเลยไปจนเวลา

๒. อิริยาบถ       
                มนุษย์ทั้งหลายควรใช้อิริยาบถให้ผลัดเปลี่ยนกันตามปกติ
๔ อย่าง คือ นั่ง นอน ยืน เดิน ถ้าอย่างใดอย่างหนึ่งมากไป
ไม่ให้ร่างกาย เส้นเอ็นได้ผลัดเปลี่ยนไปบ้าง เส้นเอ็นก็จะแปรไปจากเป็นปกติ
ทำให้เกิดโรคได้ทั้งนี้เชื่อว่า โรคเกิดเพราะอิริยาบถ

๓. ความร้อนและเย็น   
                บุคคลที่เคยอยู่ในที่ร้อน ไปถูกความเย็นมากไปก็ดี
หรือเคยอยู่ในที่เย็นไปถูกความร้อนมากไปก็ดี เช่น เคยอยู่ในร่ม
ต้องออกไปกลางแจ้ง  เวลาแดดร้อนจัด ไม่มีอะไรกำบัง
หรือไม่มีพอที่จะกำบังได้ก็ดี เคยอยู่ในที่เปิดเผย
ต้องไปอยู่ในที่อับอบอ้าวร้อนมากไปก็ดี 
หรือผู้ที่ต้องไปถูกฝนถูกน้ำค้างและลงไปแช่อยู่ในน้ำนานๆ ก็ดี
เหตุเหล่านี้ย่อมทำให้เกิดโรคได้  จัดได้ชื่อว่าโรคเกิดเพราะความร้อนและเย็น

๔. อดนอน อดข้าว อดน้ำ 
               เมื่อถึงเวลานอนไม่นอน ต้องทรมานอยู่จนเกินกว่า
เวลาอันสมควรหรือถึงเวลากินข้าวแต่ไม่ได้กินโดยที่มีเหตุจำเป็นต้องอด
อยากกินน้ำไม่ได้กินต้องอดต้องทนไป ย่อมเป็นเหตุทำให้เกิดโรคได้
จัดได้ชื่อว่าโรคเกิดเพราะอดนอน  อดข้าว  อดน้ำ

๕. กลั้นอุจจาระ  ปัสสาวะ   
                ตามธรรมดา อุจจาระ ปัสสาวะเมื่อถึงคราวจะตกแต่กลั้นไว้ไม่ให้ตก
ปล่อยให้ล่วงเลยเวลาไปมากกว่าสมควร ก็แปรปรวนไปจากความเป็นปกติ     
ย่อมทำให้ธาตุในกายแปรปรวนไปด้วย เป็นหนทางทำให้เกิดโรคได้  
จัดได้ชื่อว่าโรคเกิดเพราะกลั้นอุจจาระ ปัสสาวะ

๖. ทำการเกินกำลังกาย         
                คือ ทำการยกแบกหามหิ้วฉุดลากของที่หนัก
เกินกว่ากำลังแรงของตนจะทำได้ก็ดี
หรือวิ่งกะโดดด้วยออกกำลังแรงมากเกินไปก็ดี ย่อมทำให้อวัยวะ
น้อยใหญ่ไหวเคลื่อนผิดปกติ หรือต้องคิดต้องทำงานต่างๆ โดยที่ต้องเหน็ด
เหนื่อยเพราะต้องใช้ความคิดและกำลังกายมากเกินกว่าปกติก็ดี เหล่านี้ชื่อว่า
ทำการเกินกำลังกาย ย่อมทำให้เกิดโรคได้ จัดได้ชื่อว่า
โรคเกิดเพราะทำการเกินกำลัง

๗. ความเศร้าโศกเสียใจ    
                บุคคลที่มีความทุกข์ร้อนมาถึงตัวก็เศร้าโศกเสียใจ 
จนถึงแก่ลืมความสุขสำราญที่เคยมีเคยเป็นมาแต่ก่อนเสีย 
ที่สุดอาหารที่บริโภคเคยมีรส  ก็เสื่อมถอยหรือละเลยเสียก็มี 
เมื่อเป็นเช่นนี้น้ำเลี้ยงร่างกายที่ผ่องใสก็ขุ่นมัวเหือดแห้งไป
ก็ย่อมจะให้เกิดมีโรคขึ้นในกายได้  ชื่อว่าโรคเกิด เพราะความเศร้าโศกเสียใจ

๘. โทสะ    
                บุคคลที่มีโทสะอยู่เสมอ ไม่มีสติที่จะยึดหน่วงไว้ได้ย่อมทำกิริยา
ฝ่าฝืนร่างกายละทิ้งความบริหารร่างกายของตนเสียจนถึงทอดทิ้งร่างกาย      
หรือทุบตีตัวเอง เช่นนี้ก็ทำให้เกิดโรคได้นี้ชื่อว่าโรคเกิดเพราะโทสะ